پنجابی لکھاری دیس پنجاب دے چَپے چَپے وچ اپنیاں سوہنیاں تے بھرویاں لکھتاں پاروں مشہور نیں ۔اللہ تعالی دے کرم پاروں پنجابی قوم وچ دیس پیار دی روایت بڑی مضبوط اے۔لوکائی دی اپنے وسیب نال لگن دا نتیجہ اے جے رہتل دے مہاندرے وی سانبھے جا رہے نیں تے پرانیاں لکھتاں دی بھال وی کیتی جا رہی اے۔ پرانے دور وچ مولا بخش کشتہ تے عبدالغفور قریشی دا کم سلاہن جوگ اے۔اوہناں تذکرہ نویسی دی جیہڑی روایت قائم کیتی اوس روایت تے بعد وچ بھرواں کم ہویا۔پنجاب یونیورسٹی لاہور ولوں اردو زبان وچ ادبی تحقیقات دی اشاعت دا جیہڑا پروگرام شروع ہویا اوہدے وچ پاکستانی زباناں نوں وی شامل کیتا گیا۔ایس حوالے نال کئی اک جلداں دی صورت وچ اشاعت دا,سلسلہ اگے ودھیا۔کجھ ورھے پہلے ہالستان ادبی بورڈ لاہور ولوں پنجاب دے ضلعیاں دی ادبی تاریخ لکھن دا کم شروع کیتا گیا۔جیہڑے دوستاں اپنا کم ویلے سر مکمل کر لیا ،اوہ شائع وی ہو گیا۔کجھ لکھاریاں اپنی ذاتی محنت نال علاقیاں دیاں ادبی تاریخاں لکھن دا کم شروع کر دتا۔ ایہناں لکھاریاں وچ پروفیسر اکبر غازی دا کم بڑا بھروں اے۔اوہناں گورنمنٹ ڈگری کالج ملکوال وچ اپنی ملازمت دے دوران اوس علاقے دے پنجابی لکھن والے دوستاں تے پرانے شاعراں دے وارثاواں نوں مل کے پنجابی زبان اک ادبی تذکرہ ترتیب دتا۔ایس دا ناں ملکوال دے ہیرے رکھیا گیا۔ایہدے وچ مرحوم شاعراں دے بارے ذکر کیتا گیا سی۔ ایس کتاب نوں کافی پزیرائی ہوئی ، پر بہت سارے شاعر چھپن توں رہ گۓ۔
ہروفیسر اکبر غازی دی ہمت، لگن تے کوشش نوں داد دینا پیندی ,اے جے اوہناں اپنے ایس کم نوں ودھا کے اردو وچ پیش کر دتا۔ ملکوال کے ہیرے نامی کتاب 2014 وچ شائع ہوئی۔ایس کتاب وچ ملکوال دے اک سو توں ودھ لکھاریاں بارے جانکاری دتی گئی اے۔ایس انتخاب وچ پنجابی لکھاریاں دی گنتری کدھرے ودھ اے۔ایتھے اوہناں پنجابی لکھاریاں دے نام دتے جارہے نیں جنھاں ملکوال دی دھرتی نوں چار چن لاۓ۔ایس سلسلے وچ عبدالکریم افضل ، محمد اکرم بابر ، محمد اعظم بادل ،باطی خاں باطی، مختار احمد جامی، اقتدار جاوید ،میاں جلالالدین شمہاروی، انور حیات، میاں محمد حیات، سجاد حیدر اعوان، خوشی محمد خاکی، خاور بوسالوی ،سائیں رحمت علی، امیر ساقی، سائیں غلام حیدر سہوترا ،میاں سراج الدین سراج قادری، سلطان احمد ،میاں شیر محمد گوندل ،محمد ریاض عادل، محمد اعجاز عاصی ،غلام رسول گوجرہ ،حکیم غلام رسول، ساجد فخری ،محمد ریاض کوثر ،محمد خاں چیمہ، مختار احمد ماسٹر، مختار احمد مختار ممدانہ ،محمد عمر ندیم، نزیر احمد نشاطّ نزیر حسین شاد، حکیم نور حسین تے اظہر عباس واثق ہوراں دے ناں ذکر جوگ نیں۔ یقین کیتا جا سکدا اے جے ایس دھرتی وچ ہور وی ہنجابی لکھاری ہوون گے ، پر پروفیسر اکبر غازی ہوراں دی کاوش نال جیہڑے شاعر منظر عام تے آۓ نیں ایہناں بارے جانکاری ہوون نال ملکوال دا ادبی منظر نامہ نِکھر کے سامنے آ گیا اے۔لکھاریاں دی ایس فہرست وچ میاں سراج الدین سراج قادری دے قصیاں تے پنجاب یونیورسٹی لاہور دے شعبہ پنجابی وچ ڈاکٹر سعادت علی ثاقب ہوراں دی نگرانی وچ اک طالبہ ایم فل دی سطح دا کم کر رہی اے ۔ ایہ اک وڈے اعزاز دی گل اے۔ایس کلاسیکی انگ دے شاعر دے بیٹے دیاں پنجابی تے اردو وچ ڈھیر لکھتاں نیں۔ایس علمی ادبی ذوق پاروں میں سراج الدین سراج قادری ہوراں دا ادبی ,قد کاٹھ ہور دونا ہو گیا اے۔
پروفیسر اکبر غازی ہوراں اپنے ایس سلسلے نوں جاری رکھیا ۔ ملکوال دی ادبی تاریخ لکھن توں بعد اوہناں مجموعی طور تے تذکرہ شعراۓ منڈی بہاؤالدین وی لکھ چھڈیا اے۔ایس تذکرے وچ ضلع دے 370 لکھاریاں بارے واقفی کرائی گئی اے۔اج کل پروفیسر اکبر علی غازی ,ضلع سیالکوٹ دے لکھاریاں دے کوائف اکٹھے کر رہے نیں۔ایسے طرحاں پروفیس نوید عاجز ہوراں سوچ دا پتن ناں دی کتاب وچ ہاک پتن دے پنجابی لکھاریاں نوں اک تھاویں سنبھال لیا اے۔جے دوسرے علم دوست حضرات وی اپنے اپنے طور تے پنجابی لکھاریاں بارے تحقیق کرن تے پنجابی ادب دے بھنڈار وچ بھرواں رنگ لگ سکدا اے
